مهارت های زندگی
1
0
مهارت های زندگی که به آن مهارت‌های دهگانه ضروری زندگی نیز گفته می‌شود در سال ۱۹۹۳ جهت ارتقا سطح بهداشت روان توسط سازمان بهداشت جهانی با عنوان “آموزش مهارت های زندگی” تدوین شد.
یونسکو و یونیسف بر این باورند که هر کودکی در جهان باید مهارت‌های اصلی زندگی را فرا بگیرد تا بتواند در موقعیت‌های مختلف عکس‌العمل مناسبی نشان دهد و نحوه مقابله با تعارضات را بداند. این توانایی‌ها فرد را قادر می‌سازد که در جامعه و در ارتباط با دیگران رفتار مثبت و سازگارانه‌ای از خود نشان دهد.
از آنجا که مهارت های زندگی تاثیر زیادی بر عزت نفس و اعتماد به نفس دارند، نقش مهمی نیز در سلامت روان انسان‌ها ایفا می‌کنند. در این مقاله قصد داریم به‌صورت کامل به معرفی مهارت های دهگانه زندگی بپردازیم و در مورد هرکدام توضیحات مختصری ارائه کنیم.
ضرورت آموزش مهارت زندگی از دوران کودکی
متخصصان و روانشناسان بر این باورند که بهترین زمان جهت یادگیری مهارت‌های زندگی، دوران کودکی و نوجوانی است زیرا سرعت یادگیری در این سن بالاتر از یک فرد بزرگسال است و ذهن انعطاف بیشتری در رویارویی با شرایط و تناقضات دارد. لذا برای داشتن انسان‌هایی با بهداشت روانی بالا و افزایش توانایی‌های روانی- اجتماعی آنان، باید از سال‌های اولیه زندگی او برنامه‌ریزی شود تا بتوانند با تقاضا و کشمکش‌های زندگی روزمره، به صورت سازگارانه دست و پنجه نرم کنند و آزمون و خطا انجام دهد.
مهارت‌های دهگانه زندگی عبارت است از:
۱. مهارت حل مساله
علی رغم تغییرات گسترده‌ای که به مرور زمان در فرهنگ و شیوه زندگی انسان‌ها پدید آمده است، بسیاری از افراد در مواجهه با مشکلات و تناقضات ناتوان و آسیب‌پذیر هستند. آنان نمی‌توانند از دل هر تضاد و مشکل به راه‌حل برسند و به آن به چشم یک فرصت جدید برای پیشرفت نگاه کنند. لذا مشکلات بدون هیچ راه‌حلی تلنبار می‌شوند و علاوه بر کاهش اعتماد به نفس در فرد، موجب افزایش فشار روحی و مشکلات جسمی نیز می‌گردد. برخی ترجیح می‌دهند از راه‌حل‌های هیجانی و احساسی استفاده کنند که اکثر اوقات نتیجه مطلوبی ندارد. برخی نیز برای فرار از مشکلات و نادیده گرفتن آن به مصرف مواد مخدر و روان‌گردان پناه می‌برند.
۲. مهارت خودآگاهی
داشتن مهارت خودآگاهی به این معناست که فرد به خوبی خود را می‌شناسد. او می‌داند که در چه وضعیتی به سر می‌برد و چه نقاط قوت و ضعفی دارد. فردی که مهارت خودآگاهی بالایی دارد از توانایی‌های خود، استعداد‌ها و ویژگی‌های مثبت و منفی خود به خوبی باخبر است و برای بهتر شدن خود تلاش می‌کند. با داشتن توانایی خودآگاهی شما می‌توانید در حین مواجهه با مشکلات پیش آمده، افکار ناخودآگاه و خودکار خود را که به صورت گفتگوی درونی در شما فعال می‌شود مدیریت کرده و از رشد افکار منفی و کاهش اعتماد به نفس جلوگیری کنید.
۳. همدلی
یکی دیگر از مهارت های زندگی همدلی است. همدلی به معنای توجه داشتن به احساسات و نظر دیگران است و افراد همدل با شناخت واکنش‌های عاطفی که از دیگران می‌بینند سعی می‌کنند عکس‌العمل عاطفی مناسبی از خود بروز دهند. لذا همدلی به دو بعد شناختی ( شناسایی و درک حالات دیگران و حدس زدن دیدگاه او ) و عاطفی ( نشان دادن واکنش عاطفی مناسب و هماهنگ با شرایط درک شده) تقسیم می‌شود.
هر فرد خودآگاهی که تمام نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسد با استفاده از مهارت همدلی می‌تواند به دیگران نیز از زاویه دید خود نگاه کند و او را با تمام نقاط مثبت و منفی که دارد بپذیرد و به آن احترام بگذارد.
۴. روابط بین فردی
انسان به صورت ذاتی فردی اجتماعی است و نیاز دارد که با دیگران در تعامل باشد. برقراری ارتباط با دیگران باعث می‌شود که فرد نیاز به مهارت‌هایی نظیر همدلی و روابط بین فردی پیدا کند. برقراری ارتباط با دیگران بسیاری از نازهای انسان را برطرف می‌کند و نشان‌دهنده سلامت روانی فرد است.
مهارت روابط فردی به دوبخش کلامی و غیرکلامی قسیم می‌شود و در شروع رابطه، ادامه رابطه و سازگاری با دیگران به کار می‌آید. دانش‌آموزانی که این مهارت را به خوبی فرا گرفته‌اند و از آن استفاده می‌کنند به طور معمول دانش‌آموزانی با اعتماد به نفس و اجتماعی هستند که عموما رفتار سازگارانه و بدون خشونت از خود نشان می‌دهند.
۵. ارتباط موثر
یکی دیگر از مهارت های زندگی که سازمان جهانی بهداشت برای کودکان لازم می‌داند، داشتن ارتباط موثر است. داشتن مهارت ارتباط موثر به افراد کمک می‌کند که صحبت کردن، ابراز وجود و بیان کردن عقاید و نظرات به راحتی انجام شود و رابطه سالم و موثری با دیگر افراد جامعه برقرار گردد. فردی که توانایی برقراری ارتباط موثر دارد در درخواست کمک و راهنمایی گرفتن از دیگران مشکلی ندارد و به راحتی می‌تواند احساسات و هیجانات خود را نشان دهد.
۶. مقابله با استرس
استرس واکنش طبیعی بدن در هنگام رویارویی با موقعیت‌های سخت و ناگهانی در زندگی است. ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول از غده آدرنال باعث افزایش انرژی بدن و هوشیاری مغز جهت داشتن عکس‌العمل بهتر در مقابل شرایط پیش آمده می‌شود. با این حال داشتن استرس طولانی مدت و ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول می‌تواند آسیب زیادی به روح و جسم انسان وارد کند. لذا سازمان بهداشتی جهانی و یونیسف، داشتن مهارت مقابله با استرس را برای تمامی کودکان امری لازم و حیاتی می‌داند.
۷. مدیریت هیجان
هیجان به احساسات درونی گفته می‌شود که می‌تواند بر رفتار و نحوه تصمیم‌گیری و حل مساله فرد تاثیر بگذارد. هیجانات به دو دسته مثبت و منفی تقسیم می‌شوند و هریک کارکردهای متفاوتی را برای فرد رقم می‌زنند.
مدیریت و کنترل هیجانات منفی اعم از ترس، خشم و فقدان می‌تواند در ارتباط موثر و کسب آرامش و سلامت روان بسیار مفید واقع شود. مدیریت هیجان به افراد کمک می‌کند تا همدلی بیشتری داشته باشند و ارتباط موثری را با دیگران تجربه کنند.
۸. تصمیم‌گیری
تصمیم‌گیری یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی است که هر فردی باید در آن تبحر داشته باشد. تمامی انسان‌ها با استفاده از مهارت تصمیم گیری سرنوشت خود را رقم می‌زنند چرا که تصمیم اشتباه می‌تواند چندین جنبه از زندگی تصمیم‌گیرنده را تحت شعاع قرار بدهد. در هنگام تصمیم‌گیری فرد با شرایطی مواجه می‌شود که برای آن چندین جواب مختلف وجود دارد و انتخاب بهترین و کارآمدترین گزینه نیازمند درایت، شهامت و جسارت است. مواردی مانند شتاب، ترس از تغییر و شکست، تعصب و توجه بیش از حد به موانع از مهم‌ترین عوامل بازدارند در تصمیم‌گیری هستند
۹. تفکر خلاق
یکی از موثرترین مهارت های زندگی برای تصمیم‌گیری درست، تفکر خلاق است. تفکر خلاق نوعی مهارت ذهنی است که در آن فرد به بازسازی واقعیت به نحوی منحصر به فرد می‌پردازد. در این فرآیند بین تجربیات و اتفاقات گذشته و حال ارتباط جدید ایجاد شده و راه‌حل و گزینه‌های بهتری به فرد الهام می‌شود. این نوع از تفکر افراد را به دیدن شرایط و موقعیت‌ها به شیوه‌ای جدید و انعطاف‌پذیری بیشتر در برابر محدودیت‌ها و سنت‌ها تجهیز می‌کند.
۱۰. تفکر نقادانه
یکی دیگر از مهارت های زندگی که هر انسانی باید در آن تبحر داشته باشد تفکر نقادانه است. این تفکر به صورت ذاتی در درون ما وجود ندارد و با تمرین و تکرار در وجود ما نهادینه می‌شود. این نوع از تفکر که جهت ارزیابی مسائل استفاده می‌شود با بررسی داده‌ها و اطلاعات به قضاوت می‌نشیند. گوش کردن به نقطه نظرات دیگران، انعطاف‌پذیری و مشورت با افراد متخصص از مهم‌ترین اقداماتی است که در این نوع تفکر انجام می‌شود.
